“ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ ΕΧΟΥΝ ΧΑΣΕΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ”
Ο σπουδαίος, επιτυχημένος και καταξιωμένος σκηνοθέτης Μανούσος Μανουσάκης μίλησε στην Άννα Χατζή και στο Athens Art Theater για την σκηνοθεσία, την τηλεόραση, τον κινηματογράφο, το θέατρο, φετινή Παράσταση “Οι Πρωταγωνίστριες” την οποία σκηνοθέτησε στο θέατρο Ακάδημος, τις ανθρώπινες σχέσεις, την δύναμη του χρήματος, την σημερινή τηλεόραση και τα νέα του σχέδια.
Έχετε σκηνοθετήσει πολλές και επιτυχημένες τηλεοπτικές σειρές σε σχέση με το θέατρο. Ήταν θέμα επιλογής η τηλεόραση και ο κινηματογράφος;
Οι συμπτώσεις με οδήγησαν. Οι συγκυρίες, οι ευκαιρίες που μου παρουσιάστηκαν σε σχέση με άλλες που δεν μου παρουσιάστηκαν στα πρώτα μου βήματα. Βέβαια και οι σπουδές μου είχαν να κάνουν με τον κινηματογράφο και την τηλεόραση πρωτίστως. Το θέατρο, στις σπουδές μου, ήταν περισσότερο δική μου επιλογή ενασχόλησης στα φοιτητικά μου χρόνια παρά της σχολής στην οποία σπούδασα. Κάποια στιγμή μου δόθηκε η ευκαιρία να σκηνοθετήσω στο Θέατρο. Το λάτρεψα. Από τότε δεν έχω σταματήσει το θέατρο. Έγινε σημαντική δραστηριότητα στην ζωή μου.
Τα περισσότερα έργα σας είχαν δραματικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Τα 3 τελευταία χρόνια σκηνοθετήσατε την αστυνομική παράσταση «η ποντικοπαγίδα» και φέτος την κωμωδία « Πρωταγωνίστριες». Πως προέκυψαν αυτές οι επιλογές;
Οι ψυχικές ανάγκες και οι κοινωνικοί προβληματισμοί καθορίζουν τις επιλογές μου ως προς το έργο που αποφασίζω να υλοποιήσω. Όταν αυτές οι ανάγκες συμπίπτουν και με τις ανάγκες των θεατών είμαι ευτυχής. Δεν ξεχωρίζω ανάμεσα στα είδη: κωμωδία – δράμα – αστυνομικό κλπ. ‘Ολα τα είδη είναι γοητευτικά, γοητεύομαι όμως από το έργο και την εποχή της παρουσίασής του. Άλλωστε εκτός από αυτά τα δύο θεατρικά έργα που αναφέρετε σκηνοθέτησα στο ίδιο διάστημα και την ταινία «Ουζερί Τσιτσάνης» που είναι τελείως διαφορετική από τα δύο θεατρικά έργα, με πολύ εντονότερο κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό.
Τι ξεχωρίζετε στο θέατρο σε σχέση με την τηλεόραση;
Δεν ξεχωρίζω. Η τηλεόραση, ο κινηματογράφος, το θέατρο είναι τρία διαφορετικά είδη με ένα κοινό παρονομαστή: Τους θεατές. Τα τρία είδη έχουν τους κανόνες τους, πολύ διαφορετικούς αλλά εξ’ ίσου γοητευτικούς. Δεν υπάρχει αξιολόγηση ανάμεσα στα τρία αυτά είδη. Η τηλεόραση είναι μια μικρή γυάλινη οθόνη, ο κινηματογράφος ένα μεγάλο πανί και το θέατρο μία σκηνή. Ψυχή και αξία παίρνουν από αυτό που εσύ, οι ηθοποιοί και οι υπόλοιποι συνεργάτες, θα βάλουν μέσα στην μικρή γυάλινη οθόνη, μπροστά στο πανί και πάνω στη σκηνή.
Με τι κριτήρια επιλέγετε ένα έργο;
Να με γοητεύει, να με κάνει να γελώ ή να κλαίω, να εκφράζει την εποχή που ζούμε είτε άμεσα ρεαλιστικά είτε παραβολικά. Να μπορώ να το διηγηθώ σε τρεις γραμμές, να μου γεννά εικόνες, να βλέπω ζωντανά μπροστά μου τα πρόσωπα, το περιβάλλον, τον ρυθμό του. Να μου εξάπτει την φαντασία και τέλος… Να μην μπορώ να μην το κάνω.
Η παράσταση «Πρωταγωνίστριες» πέρα από το χιούμορ μιλάει για την αγάπη, τον έρωτα, το χρήμα και τις ανθρώπινες σχέσεις. Ποια από όλα αυτά πιστεύετε ότι υπερισχύει σήμερα;
Δεν είναι απαραίτητο αυτά τα τέσσερα να βρίσκονται σε αντιδιαστολή. Στις «Πρωταγωνίστριες» αποτελούν αλληλένδετες καταστάσεις. Το υπέροχο αυτό έργο περιλαμβάνει και προβάλλει όλα αυτά τα συναισθήματα μέσα από ένα ατέλειωτο γέλιο. Το τι υπερισχύει σήμερα, και σε κάθε εποχή μέσα στους αιώνες της ανθρώπινης ύπαρξης, είναι απλό να το βρεις: Ο ΕΡΩΤΑΣ. Ο έρωτας καταλύει πολιτείες, εκπορθεί κάστρα, μεγεθύνει τον άνθρωπο, εκτινάσσει την σκέψη και την δημιουργικότητα, κερδίζει –ανά τους αιώνες – κάθε μάχη.
Η αληθινή αγάπη θα μπορούσε να νικήσει τη δύναμη του χρήματος;
Από πρώτη ματιά θα έλεγε κανείς πως όχι. Αλλά γιατί; Οι λέξεις, στην εποχή μας, έχουν χάσει την σημασία τους. Το χρήμα δεν είναι πιά χρηστικό εργαλείο εξυπηρέτησης των συναλλαγών αλλά έχει γίνει το ίδιο προϊόν. Με αυτή την απώλεια της σημασίας και η έννοια της αληθινής αγάπης παραμορφώνεται μέσα από τους καθρέφτες και τα κρύσταλλα που φιλτράρουν τον τρόπο που προσλαμβάνουμε τις έννοιες και τον κόσμο. Τα κρύσταλλα αυτά μας τα επιβάλλει η κάθε εποχή, η παιδεία μας, οι κοινωνικές και πολιτικές προσλαμβάνουσες. Πώς μπορείς πια να πεις τι είναι αληθινή αγάπη; Πώς μπορείς να πεις τι είναι το χρήμα; Τι υπερισχύει; Δεν είμαι ούτε απαισιόδοξος ούτε μοιρολάτρης αλλά ας καθορίσουμε τους όρους και την σημασία των λέξεων για να μπορούμε να απαντήσουμε. Εάν το κάνουμε αυτό, εάν οι λέξεις ξανα κερδίσουν την πραγματική τους έννοια τότε είμαι σίγουρος ότι η αληθινή αγάπη θα μπορούσε να νικήσει την δύναμη του χρήματος.
Οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν αλλοιωθεί τελευταία. Που οφείλεται κατά τη γνώμη σας;
Θα έλεγα ότι έχουν μεταλλαχθεί, όχι αλλοιωθεί. Η κάθε εποχή, ο κάθε πολιτισμός μέσα στους αιώνες δημιουργεί το είδος των σχέσεων των ανθρώπων. Στην εποχή μας κυρίαρχα είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που δημιουργούν καινούργια πρότυπα σχέσεων. Δεν θα έλεγα αρνητικά ή θετικά, απλά καινούργια. Η ανθρωπότητα αυτή την στιγμή διερευνά τον καινούργιο αυτόν τύπο σχέσεων και αναπόφευκτα δημιουργούνται παρεκκλίσεις που μπορεί να οδηγούν και σε τραγωδίες πολλές φορές. Η εισβολή των καινούργιων μέσων είναι τόσο ραγδαία ώστε η προσαρμογή μας σε αυτά να είναι πιο αργή. Όταν μάθουμε – και θα το μάθουμε – να τιθασεύσουμε αυτά τα μέσα τότε θα είμαστε σε θέση και να κρίνουμε την καινούργια μορφή σχέσεων.
Τα τελευταία χρόνια η τηλεόραση έχει υποστεί μεγάλη κρίση. Που οφείλεται το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πλέον τηλεοπτικές σειρές με περιεχόμενο και διάρκεια;
Η οικονομική κρίση πολλές φορές γίνεται πρόσχημα για να δικαιολογήσει όλες τις ανεπάρκειές μας. Λέμε ότι η ποιότητα των τηλεοπτικών έργων έχει εκπέσει λόγω οικονομικής κρίσης αλλά ξεχνάμε ότι με λιγότερα χρήματα έχουν γίνει αριστουργήματα και στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση. Η ποιότητα του τηλεοπτικού προγράμματος αντανακλά το επίπεδο του πολιτισμού μας και, ακόμη χειρότερα, δημιουργεί πολιτισμό ρίχνοντας τον θεατή, το αδιαμόρφωτο παιδί αλλά και τον ενήλικα, σε μια δίνη έκπτωσης των αξιών, έκπτωσης των αισθητικών κριτηρίων, και συνακόλουθα την κατάρρευση του πολιτισμού της καθημερινότητας. Η οικονομική κρίση είναι απόρροια της κρίσης των αξιών, της απληστίας, της διάρρηξής του κοινωνικού και οικογενειακού ιστού, της υπερτροφοδότησης της ατομικότητας σε αντιδιαστολή με την συλλογικότητα. Αυτή την έκπτωση των αξιών βλέπουμε να αντανακλάται και στο πολιτιστικό επίπεδο του σημερινού τηλεοπτικού προϊόντος.
Ποια η γνώμη σας για σημερινή τηλεόραση;
Πολλές κουβέντες ακούσαμε όλη αυτή την περίοδο για την ανάγκη να «μπει τάξη στο τηλεοπτικό τοπίο» και όλοι αναφέρονταν στο πόσα θα εισπράξει το κράτος από τους «καναλάρχες». Κανείς, μα κανείς, δεν μίλησε για την ποιότητα του προγράμματος, κανείς δεν μίλησε για τον αφελληνισμό του τηλεοπτικού προϊόντος . Κανείς δεν μίλησε για την διείσδυση ξένων προτύπων, στην Ελληνική τηλεόραση. Όταν δεν υπάρχει Ελληνική δραματουργία οι παράπλευρες απώλειες είναι πολλές. Πρώτο θύμα είναι η γλώσσα. Το φτώχεμα της γλώσσας το αντιλαμβανόμαστε στις καθημερινές συζητήσεις όπου όλο και περισσότερες ξένες λέξεις παρεισφρέουν στους καθημερινούς διαλόγους μας αντικαθιστώντας Ελληνικές λέξεις με πολύ πλουσιότερες εννοιολογικές σημασίες. Και αυτό είναι τραγικό. Εάν χάσουμε τον πολιτισμό μας και την γλώσσα μας έχουμε τελειώσει….Τι να πω λοιπόν; Δεν έχει σημασία η γνώμη μου για το σημερινό τηλεοπτικό προϊόν, την καταλαβαίνετε από την απάντησή μου στην προηγούμενη ερώτηση. Σημασία έχει εάν υπάρχει πρόταση για να αναχαιτιστεί η κατάσταση, εάν υπάρχει «αντίπαλο δέος». Ο μόνος φορέας που έχει την δυνατότητα και την υποχρέωση να παίξει αυτόν τον καίριο ρόλο, είναι η δημόσια τηλεόραση. Πρέπει επιτέλους αυτός ο «γίγαντας» να ξυπνήσει, να παίξει τον κοινωνικό και πολιτιστικό ρόλο για τον οποίο υπάρχει.
Θα κάνατε κάτι τηλεοπτικό αυτή την περίοδο;
Ασφαλώς, εφ’ όσον το θέμα με ενδιαφέρει.
Υπάρχουν νέα σχέδια για τη συνέχεια της σεζόν;
Πάντα υπάρχουν νέα σχέδια. Τώρα προσανατολιζόμαστε (και χρησιμοποιώ πληθυντικό γιατί τα πράγματα τα κάνουμε μαζί με την Μαρία) σε μια ταινία που στόχος της θα είναι να καταδείξει την μικρότητα των ηγετών, αφού αυτοί χάσουν το λαμπερό περίβλημα της εξουσίας, την αθλιότητα της προσπάθειάς τους να είναι «αρεστοί», τον τρόπο που χειραγωγούν και χειραγωγούνται από το πλήθος και την αναλγησία της εξουσίας.
