“Λατρεύω το θέατρο από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου”

Ο ηθοποιός & συγγραφέας Χρήστος Καλμαντής μίλησε στην Άννα Χατζή και στο Athens Art Theater για το νέο του θεατρικό έργο με τίτλο « Στον πλανήτη Γη… το γλεντάνε!», για το θέατρο, τις κλιματικές αλλαγές των τελευταίων χρόνων αλλά και για τα επόμενα καλλιτεχνικά του σχέδια.

Πότε ανακαλύψατε την αγάπη σας για το θέατρο;

Λατρεύω το θέατρο (αλλά και το σινεμά. Θα έλεγα λοιπόν τις παραστατικές τέχνες γενικότερα…) από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και όταν ήμουν μικρό παιδί κι έπαιζα με τους φίλους μου ή τα ξαδέλφια μου, πολλές φορές «έσπρωχνα» ασυνείδητα το παιχνίδι μας προς την κατεύθυνση της παρουσίασης, υπό τη μορφή αυτοσχέδιας «παράστασης», μιας ιστορίας με αρχή, μέση και τέλος. Μάλιστα, με θυμάμαι κάποιες φορές να δίνω και «οδηγίες» προκειμένου να παρουσιαστεί σωστά η «παράσταση». Σκηνοθέτης junior επί τω έργω, με άλλα λόγια…

Η μουσική, το τραγούδι και η συγγραφή ήρθαν μετέπειτα;

Η μουσική και το τραγούδι υπήρχαν στη ζωή μου επίσης από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, κυρίως λόγω της άμεσης και βιωματικής σχέσης που είχε μαζί τους η οικογένειά μου από την πλευρά της μητέρας μου, γεγονός που σίγουρα συνέβαλε πολύ στη σχέση αγάπης που είχα κι έχω και με τα δύο και ειδικά με το τραγούδι. Όσο για τη συγγραφή, αυτή την «ερωτεύτηκα» αμέσως μόλις έμαθα να γράφω και να διαβάζω, στις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Νομίζω συνειδητοποίησα πολύ νωρίς πόσο λυτρωτικό είναι το να μπορείς να καταγράφεις τις σκέψεις σου, αλλά και να δημιουργείς «δικούς σου κόσμους» με εφόδιο τη φαντασία σου, στοιχείο απαραίτητο στα παιδιά και στους καλλιτέχνες (δύο κατηγορίες ανθρώπων που έχουν τόσα κοινά και όχι τυχαία…). Θυμάμαι τους δασκάλους και αργότερα τους καθηγητές μου να με βάζουν αρκετά συχνά να διαβάζω τις εκθέσεις μου στην τάξη. Όσο «τιμητικό» κι αν ήταν αυτό για μένα μάλλον με έφερνε σε δύσκολη θέση, καθώς ήμουν ένα αρκετά εσωστρεφές παιδί που δεν του άρεσε να τραβάει την προσοχή (χαρακτηριστικό αρκετά συχνό σε πολλούς ηθοποιούς, όσο αντιφατικό κι αν φαίνεται από πρώτη άποψη…). Το σίγουρο πάντως είναι πως ο «σκηνοθέτης junior» που λέγαμε πριν πολύ σύντομα συμπληρώθηκε από ένα «σεναριογράφο junior» και οι αυτοσχέδιες παιδικές «παραστάσεις» που σας προανέφερα μπορούσαν πλέον να πάρουν διαστάσεις «υπερπαραγωγής», τουλάχιστον στα δικά μας, παιδικά μάτια…

Τι είδους σκέψεις αποτυπώνετε στο χαρτί και εν συνεχεία στο θέατρο;

Όταν γράφω για το θέατρο (μια και ασχολούμαι και με άλλα ήδη γραπτού λόγου) έχω πάντα στο μυαλό μου αυτό που οφείλει να έχει κάθε θεατρικός συγγραφέας: ό,τι γράφω το γράφω όχι για να διαβαστεί αλλά για να γίνει παράσταση, δηλαδή να «ζωντανέψει» από ηθοποιούς που θα του δώσουν ανθρώπινη υπόσταση. Συνεπώς, η λέξη «δράση» (βασικότατη για όσους εμπλεκόμαστε με το θέατρο, με όποια ιδιότητα κι αν το κάνουμε αυτό) παραμένει ο κύριος «οδηγός» μου και από αυτή ξεκινάω στην προσπάθειά μου να δημιουργήσω χαρακτήρες ενδιαφέροντες και κυρίως πειστικούς, ακόμη κι αν αυτοί έχουν (ή ισχυρίζονται ότι έχουν…) κάτι το εξωπραγματικό, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το χαρακτήρα που δημιούργησα και ενσαρκώνω αυτό τον καιρό στο Studio Κυψέλης.

Πείτε μας λίγα λόγια για τη νέα σας θεατρική παράσταση « Στον πλανήτη Γη… το γλεντάνε!».

Πρόκειται για ένα θεατρικό έργο στο οποίο κυριαρχεί το σουρεαλιστικό αλλά και το… ονειρικό στοιχείο – ένα πραγματικό όνειρό μου ήταν η εξάλλου η αφορμή για να το γράψω – με βασικό στόχο να μας βάλει να αναλογιστούμε κάποια πολύ ενοχλητικά «ερωτήματα» όπως: τι ακριβώς είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο πραγματικό «άνθρωπο»; Πόσο αληθινά έτοιμοι είμαστε τελικά να ακούσουμε και να αποδεχτούμε κάτι «διαφορετικό» από εμάς; Όσο κι αν μας αρέσει να πιστεύουμε πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με «άνεση» τα παραπάνω ερωτήματα, στην πραγματικότητα μάλλον προτιμάμε να κάνουμε πως δεν τα ακούμε…

Πρόκειται για έναν μονόλογο ο οποίος συνδυάζει πολλά είδη ταυτόχρονα. Ήταν δύσκολη η προσέγγισή του;

Το έργο μου είναι ένας κωμικός αλλά και δραματικός ταυτόχρονα μονόλογος (με τη συμμετοχή βεβαίως, μέσω video, της ηθοποιού Ντέμης Αντωνοπούλου) με πολλά τραγούδια, μουσική και χορό, στοιχεία που θα επέτρεπαν να κατατάξει κανείς το έργο στο χώρο του musical. Επιπλέον, ενσωματώνονται στοιχεία από το stand up comedy, την επιστημονική φαντασία αλλά και το θέατρο αφύπνισης καθώς θίγεται και το φλέγον ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, τολμώντας παράλληλα να «παίξει» με τα όρια του «σουρεαλιστικού». Συνεπώς ναι, υπήρχε ένας βαθμός δυσκολίας στο να συνδυάσει κανείς αρμονικά όλα τα παραπάνω στοιχεία. Αλλά γι’ αυτό κάνουμε θέατρο (τουλάχιστον εγώ γι’ αυτό κάνω ή και γι’ αυτό…). Για να βάζουμε στον εαυτό μας δύσκολα και να του δίνουμε την ευκαιρία να αφήσει πίσω τις ευκολίες του και να δώσει ό,τι καλύτερο μπορεί, χωρίς να επαναλαμβάνεται.

Έχετε αναλάβει εκτός από την ερμηνεία του ρόλου, την σκηνοθεσία και την συγγραφή. Είναι στόχος σας ο συνδυασμός αυτός σε μία θεατρική δουλειά;

Αν και αυτή η «τριπλή δραστηριοποίηση» έχει και πλευρές που σε διευκολύνουν (π.χ. το ότι ο ηθοποιός ξέρει ευθύς εξαρχής τι ακριβώς «θέλει να πει» το έργο, ενώ καταλαβαίνει πολύ νωρίς πού ακριβώς στοχεύει και η σκηνοθετική γραμμή), δε θα διστάσω να παραδεχτώ ότι είναι και αρκετά δύσκολη. Βεβαίως έχω «αυτοσκηνοθετηθεί» και σε προηγούμενο έργο μου, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούν να ξεπεραστούν και τόσο εύκολα οι προκλήσεις ενός τέτοιου τριπλού εγχειρήματος, προκλήσεις που στην προκειμένη περίπτωση τις αντιμετώπισα από κοινού με τους άξιους συνεργάτες που με πλαισιώνουν. Στη συγκεκριμένη παράσταση αυτή η τριπλή δραστηριοποίησή μου ήταν περισσότερο αποτέλεσμα ανάγκης, δεν ήταν ο αρχικός μου στόχος. Σε καμία περίπτωση δεν θεωρώ αυτοσκοπό μια τέτοια «τριπλή παρουσία» σε μια θεατρική δουλειά μου, κυρίως επειδή γνωρίζω καλά πως το θέατρο είναι «ομαδικό παιχνίδι». Εξάλλου, για μένα η αληθινή ομορφιά της δουλειάς που κάνουμε στο θέατρο μέχρι να ανέβει η παράσταση είναι αυτό που θα ονόμαζα «γοητεία των ευλογημένων συναντήσεων». Οι συναντήσεις βλεμμάτων, πνευμάτων, και διαφορετικών «θερμοκρασιών» έχουν όλη την ουσία στο θέατρο. Αισθάνομαι πραγματικά όμορφα όταν υποστηρίζω πρόθυμα το όραμα ενός άλλου, εμπειρότερου σκηνοθέτη, έχοντας ως δεδομένο και το ότι ως προς τη σκηνοθεσία βρίσκομαι στα πρώτα μου βήματα και δεν έχω απολύτως κανένα πρόβλημα να το αναγνωρίσω. Η «ευλογία των συναντήσεων», αυτός είναι ο στόχος μου.

Το έργο θέτει ζητήματα για τις κλιματικές αλλαγές οι οποίες παρατηρούνται σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια. Πού πιστεύετε ότι μπορεί να μας οδηγήσουν;

Δυστυχώς, τα αποθαρρυντικά μέχρι τώρα δεδομένα σ’ αυτόν τον τομέα ουσιαστικά επιβεβαιώνουν αυτό που μας λένε εδώ και τόσο καιρό οι ειδικοί, κάτι που θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε στην απλή φράση: «δεν πάμε καλά»! Ενώ απαντάω στις ερωτήσεις σας, ενημερώνομαι παράλληλα με μεγάλη θλίψη ότι η Αυστραλία (μια ολόκληρη ήπειρος…) φλέγεται! Αν ξεκίνησε τόσο άσχημα το 2020 ως προς αυτό το φλέγον (κυριολεκτικά!) ζήτημα, τι μπορούμε να περιμένουμε για τη συνέχεια; Είναι απολύτως επιτακτική η ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε όλοι μας ότι οι επιβεβλημένες αλλαγές έπρεπε να είχαν γίνει χθες, δεν υπάρχει λοιπόν ούτε στιγμή για χάσιμο πια!

Υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης τους ή μείωσης τους;

Και σ’ αυτόν τον τομέα, ισχύει η φράση που είχε πει κάποτε ο μεγάλος Μαχάτμα Γκάντι: «Γίνε εσύ η αλλαγή που περιμένεις να έρθει». Ειδικά στα οικολογικά ζητήματα (αλλά και όχι μόνο σ’ αυτά…), οι μεγάλες «επαναστάσεις» γίνονται με μικρά, καθημερινά βήματα. Αν ο καθένας από εμάς γίνει πιο υπεύθυνος και προσεκτικός ως προς τον τρόπο που καταναλώνει, μετακινείται, αντιμετωπίζει τους άλλους και το περιβάλλον, γενικά ως προς μια σειρά απλών και απολύτως καθημερινών θεμάτων, σίγουρα θα γίνει μια «καλή αρχή» που θα μπορούσε μετά να περάσει και σε ευρύτερο, συλλογικό επίπεδο. Αυτό ακριβώς υποστηρίζει εξάλλου και ο χαρακτήρας που έχω δημιουργήσει κατά τη διάρκεια της παράστασης και μάλιστα παραθέτει ακλόνητα, επιστημονικά δεδομένα όταν το κάνει! Μόνο που το κάνει με τραγούδι, χορό και πολύ χιούμορ φυσικά…

Μπορεί η τέχνη και το θέατρο να ευαισθητοποιήσουν και να αφυπνίσουν τον σημερινό άνθρωπο;

Όσο κι αν εμείς οι άνθρωποι του θεάτρου και γενικότερα οι καλλιτέχνες «ποντάρουμε» στη διεισδυτική επίδραση της τέχνης στην κοινωνία, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δυστυχώς, η τέχνη «αβοήθητη» και χωρίς τη συνδρομή άλλων θεσμών δεν επαρκεί για μια τόσο σημαντική κοινωνική αλλαγή. Η αφύπνιση των ανθρώπων και η καλλιέργεια της ευαισθησίας τους για σημαντικά ζητήματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος όπως αυτό της κλιματικής αλλαγής πρέπει να είναι ο στόχος και άλλων βασικών θεσμών μιας κοινωνίας με πρώτο και σημαντικότερο αυτόν της παιδείας. Φυσικά αναφέρομαι στην παιδεία μιας κοινωνίας με την ευρύτερη σημασία του όρου και όχι με τη στενή έννοια της σχολικής και μόνο «εκπαίδευσης». Βιώνουμε καθημερινά δύσκολες καταστάσεις και άσχημα γεγονότα, με τον κόσμο να δείχνει το σκληρό του πρόσωπο τόσο στους συμπολίτες του όσο και στη φύση.

Πού οφείλεται κατά τη γνώμη σας αυτή η συμπεριφορά;

Το σοκαριστικό στις μέρες μας έλλειμμα παιδείας για την οποία έκανα λόγο μόλις πριν, φοβάμαι πως είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο βιώνουμε τέτοιες καταστάσεις. Νομίζω πως έχει γίνει πλέον απολύτως σαφές πως η περίφημη «κρίση» για την οποία μιλάμε και ομφαλοσκοπούμε σε μεγάλο βαθμό κατά την τελευταία δεκαετία, δεν ήταν και δεν είναι μόνο οικονομική. Η οικονομική πλευρά της ήταν μόνο η «κορυφή του παγόβουνου», για να χρησιμοποιήσω έναν όρο που σχετίζεται άμεσα με το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Η κρίση απ’ την οποία θέλω να ελπίζω ότι εξερχόμαστε σταδιακά ήταν και είναι πρωτίστως βαθιά πολιτισμική γι’ αυτό και είχε τόσο μεγάλο αντίκτυπο σε όλους τους τομείς. Αν δεν το παραδεχτούμε αυτό ως κοινωνία και δεν προχωρήσουμε στις αναγκαίες αλλαγές (σε συλλογικό αλλά και ατομικό επίπεδο), το μόνο που θα κάνουμε είναι να συνεχίσουμε να εθελοτυφλούμε και να ομφαλοσκοπούμε, χωρίς νόημα.

Είστε αισιόδοξος για ένα καλύτερο αύριο;

Μόνο και μόνο από το γεγονός ότι διαθέτω και την ιδιότητα του εκπαιδευτικού, δηλαδή του δασκάλου που προσπαθεί καθημερινά να ετοιμάσει νέα παιδιά να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους, νομίζω πως οφείλω να είμαι αισιόδοξος. Το οφείλω σ’ εκείνα τα παιδιά αλλά το οφείλω και στον εαυτό μου. Ναι, ως στάση ζωής έχω αποφασίσει να είμαι αισιόδοξος. Άλλωστε γι’ αυτό κάνω και θέατρο. «Δεν μπορώ να συνεχίσω. Θα συνεχίσω» είχε γράψει κάποτε ένας από τους μεγάλους του παγκόσμιου θεάτρου, ο Samuel Beckett. Και για να το γράψει εκείνος, κάτι ήξερε.

Σχέδια για τη συνέχεια της σεζόν υπάρχουν;

Υπάρχουν κάποια σχέδια που ξεπερνούν όμως το χρονικό ορίζοντα της τρέχουσας θεατρικής σεζόν, σχέδια που προς το παρόν δεν έχουν περάσει ακόμη στη φάση της υλοποίησης. Βεβαίως, θα έλεγα ότι πλησιάζει πλέον κι αυτή η φάση, τουλάχιστον για κάποια από αυτά. Ενδεικτικά θα μπορούσα να σας αναφέρω ένα αρκετά φιλόδοξο (αν και αρκετά δύσκολο σε επίπεδο προετοιμασίας, αλλά όπως προανέφερα, μου αρέσουν τα δύσκολα…) εγχείρημά μου που θα «παντρεύει» με έναν πρωτότυπο, θέλω να ελπίζω, τρόπο δύο μεγάλες μου αγάπες: το θέατρο με τη φωτογραφία! Επιπλέον, έχει δρομολογηθεί (για μέσα στο καλοκαίρι περίπου) και η εκ νέου δραστηριοποίησή μου στον επίσης αγαπημένο μου κινηματογράφο, υπό τη διπλή ιδιότητα του σεναριογράφου και του ηθοποιού.

Η ταυτότητα της παράστασης

Κείμενο, στίχοι, σκηνοθεσία, ερμηνεία (πρόζα & τραγούδια), voice over:
Χρήστος Καλμαντής
Συμμετέχει μέσω video και voice over: η ηθοποιός Ντέμη Αντωνοπούλου
Σκηνικά – Κοστούμια – Συνεργασία στη σκηνοθεσία: Ιωάννα Χαλά
Μουσική πρωτότυπων τραγουδιών: Νίκη Γκουντούμη
Voice coaching: Λιάνα Κοκόση
Video Editing: Ντέμη Αντωνοπούλου
Φωτογραφίες: Σωτηρία Ψαρού
Κινηματογράφηση – επεξεργασία – παραγωγή ένθετων ταινιών μικρού μήκους: Χρήστος Δήμας
Επικοινωνία: Νατάσα Παππά

Studio Κυψέλης (Σπετσοπούλας 9 & Κυψέλης, Κυψέλη)
Κάθε Κυριακή στις 18.30

Πληροφορίες-κρατήσεις θέσεων
Τηλ θεάτρου: 210 8819571